Wervelexcursie inspireert Voedselteams

28/08/2018
Op vrijdag 6 juli organiseerde Wervel vzw, werkgroep voor rechtvaardige en verantwoorde landbouw, een excursie naar Nederland. Op het programma stond een bezoek aan het biodynamische melkveebedrijf Keizersrande nabij Deventer en een bezoek aan Iewan, een ecologisch wonen-project in Nijmegen. Voor ons sprong PGS- en voedselteamlid Petra De Clerq mee op de bus. Ze gaf haar ogen de kost en deelt ons in onderstaand verslag mee wat beide projecten zo speciaal maakt.


8u00, vertrek vanuit Antwerpen-Berchem

De Wervelexcursie ving aan om 8u00, toen ik in Antwerpen-Berchem de bus nam die ons naar het verre Keizersrande zou brengen, een natuurderij aan de IJsel, ergens diep in Nederland. Tijdens de lange busrit dompelde Louis De Bruyn van Wervel ons onder in de wereld van de biodiversiteit. Agrobiodiversiteit is een aanvulling op de natuurlijke biodiversiteit, stelt hij, zolang deze agrobiodiversiteit zich aanpast aan zijn omgeving. Aan dat principe gaat de landbouw echter al enkele jaren voorbij. Ze zoeken naar algemeen inzetbare planten of groenten die om het even waar –koste wat het kost- moeten groeien.  Met bestrijdingsmiddelen passen ze de omgeving aan aan de agrobiodiversiteit.  Dat is de omgekeerde wereld!  Chemische bestrijding staat gelijk aan oorlog, waarbij de plagendruk eerder toeneemt dan dat ze afneemt. We moeten die trend terug omkeren, betoogt Louis, landbouw is in de eerste plaats een zorgsysteem, geen productiesysteem. Landbouw kan agrodiversiteit en natuurlijke diversiteit met elkaar verzoenen.


11u50, aankomst in Keizersrande

Na een vier uur durende reis komen we aan op Keizersrande. We kruipen met ietwat stramme benen uit de bus en spoelen de lange rit door met koffie en citroenwater. Nippend aan mijn drankje verken ik de omgeving, met enige bedenkingen zie ik dat sommige weilanden bij deze droogte worden besproeid met water. Later zal de boerin dit kunnen rechtvaardigen. Vervolgens staat ons een royaal middagmaal te wachten: broodjes, witloofsoep, zalmsalade met kikkererwten en watermeloensalade met feta.


13u30, start bezoek Keizersrande

Anderhalf uur na onze aankomst start boerin Annette Harberink enthousiast haar betoog. In 2009 bracht ze haar idee naar voor om natuur, landbouw, economie, recreatie en waterveiligheid te verzoenen met de uiterwaarden, dat is het gebied tussen de dijk en de bedding van een rivier. Voor Keizersrande spreken we dan over het Natura 2000-gebied van 130 hectare tussen de IJsel en de IJseldijk. Een stuk grond dat hoofdzakelijk bestaat uit lichte klei en dat kalkhoudend is.

De realisatie van Annette’s idee had wel heel wat voeten in de aarde, na jaren onderhandelen startte ze uiteindelijk 5 jaar geleden met haar boerderij. De overheden zagen in dat een boerderij, of beter gezegd een natuurderij, eigenlijk een win-win operatie is in het kader van hun Deltawerken om de rivier opnieuw meer ruimte te geven:
  • Dieren houden de uiterwaarden open door begrazing waardoor het water zijn weg kan vinden. Op die manier voorkom je overlast en werk je kostenbesparend, want grazende koeien zijn goedkoper dan een aannemer;
  • de biodiversiteit in de uiterwaarden neemt toe;
  • de diversiteit in het landschap vormt een solide basis voor een biologisch-dynamisch bedrijf;
  • het boerenbedrijf levert pure producten af aan afnemers in de streek;
  • en tot slot kunnen bewoners en recreanten genieten van het landschap.
Bovenstaande manier van werken heeft er o.a. voor gezorgd dat het aantal broedende vogelsoorten de laatste 5 jaar verdubbelde. Door gericht te snoeien, hier en daar een hoopje snoeihout te ‘vergeten’, broedt sinds enkele jaren de Grauwe Klauwier in het gebied. Alleen de leeuwerik daar wacht Annette nog steeds op. Hetzelfde geldt voor planten en kruiden in vochtige-, droge- en schrale graslanden, akkerranden en hooilanden.

De grondwerken, zoals maaien van weilanden, doet Annette allemaal zelf om de kosten te drukken én om nieuwe planten in de gaten te houden, bij de maaiwerken rijdt ze er letterlijk in een boogje omheen, iets wat de biodiversiteit ten goede komt.  Zelfs bij het inzaaien van haar akkerlanden zal ze naar de rand toe dunner zaaien, daarbij inhammen vrijlatend voor haar teerbeminde leeuwerik die de weg naar haar nog niet heeft gevonden. Het enige dat ze aan loonwerkers overlaat is het uitmesten van de potstal en het keren van de mest. Dat laatste is wat Annette betreft het nieuwe zwarte goud. 

Om het totaalplaatje te schetsen, giet ik de natuurderij even in een paar cijfers:
  • De boerderij telt 70 melkkoeien van het inheemse ras MRY (wat overeenstemt met +/- 1 GVE/ha).
  • 1 koe geeft ca 5.500 liter melk per jaar en geeft een saldo van ongeveer 2000 euro (doordat ze de kostprijs heel laag kan houden).
  • 25 ha akkerland gebruikt Annette voor de teelt van haar eigen veevoer.
  • 2/3 van de omzet komt uit de agrarische activiteit, meer bepaald melk en vlees.
  • 1/3 van de omzet komt uit de beheervergoeding die Annette van Rijkswaterstaat krijgt voor het beheren van het overstromingsgebied.
  • De natuurderij betaalt ca. 80.000 euro aan pacht per jaar, de grond werd door de provincie afgewaardeerd gezien het Natura 2000-gebied is, wat scheelt in de pachtkosten
  • De jaarlijkse aflossing van de lening ligt rond de 45.000 euro per jaar.
  • Annette beschikt over 3 tractoren en verbruikt maar 7.000 liter diesel per jaar.
  • Jaarlijks krijgt de natuurderij 2.500 bezoekers over de vloer, mensen zoals wij nu, maar ook heel wat schoolgroepen.
En soja? Dat staat absoluut niet op het menu van de dieren. Haar krachtvoer bestaat uit triticale, veldbonen en natuurlijk de eiwitrijke zeer gevarieerde graslanden in de uiterwaarden. Je ziet het, natuur en landbouw zijn te verzoenen. Keizersrande toont hoe het het kan.


15u20, einde rondleiding – terug op de bus richting Nijmegen

Iets na drieën eindigt de rondleiding. We drinken nog een glas ter afsluiting van het eerste dagdeel en nemen vervolgens de bus richting het zuiden: bestemming Nijmegen. Tijdens de busrit mijmeren we met Erik Nobels van Wervel over omgevingsfilosofie. Hoe moeten we onze omgeving inrichten om met minder nog gelukkiger te zijn? Deze overpeinzingen voerden ons een eind weg, maar werden o.a. onderbroken door een prachtig Lakenvelder rund dat onze aandacht trok. Voor we het goed en wel beseften arriveerden we in Nijmegen.


17u00, aankomst ecologisch wonen project Iewan

Om 17u kwamen we aan bij Iewan, een initiatiefgroep voor Ecologisch Wonen in Arnhem en Nijmegen. In Nijmegen trok de groep een sociaal woningbouwproject op van stro. In het project, dat we nu bezoeken, bouwden de toekomstige bewoners, vrijwilligers en bouwvakkers samen 24 wooneenheden. 

De initiatiefnemers gaven er ons een rondleiding en lieten ons zien hoe alles in zijn werk gaat. In de wijk is alles gemaakt van hout en stro, er zijn 219 zonnepanelen te spotten die instaan voor 101 % van het stroomverbruik. Een helofytenfilter zuivert het afvalwater tot spoelwater voor de toiletten. Verwarmen doet de wijk via één centrale pelletkachel, de jaarlijkse kostprijs daarvan bedraagt 5.500 euro. De warme afzuiglucht van de keukens en dergelijke wordt herbruikt voor het opwarmen van het water. Ook auto's hebben hun plaats in het project. In totaal zijn er 8 privé-auto’s, 7 deelauto’s (elk met bijhorende parkeerruimte) en 8 parkeerplaatsen voor bezoekers, omgerekend dus 1 parkeerplaats per wooneenheid.

Aan dit resultaat dat we vandaag bezochten, ging 7 jaar onderhandelen vooraf met de gemeente, geïnteresseerde bewoners, de huisvestingsmaatschappij en aannemers. De uiteindelijke bouw vatte aan in 2011 en de oplevering vond plaats in mei 2015.
 

18u30, einde bezoek – einde Wervelexcursie

Om 18u30 zit het bezoek aan Iewan er op en vat de huiswaartse busrit aan. Tijdens deze laatste rit speelt Wervel hun reportage ‘Koe nummer 80 heeft een probleem’ uit 2007 af. Daarin voeren boeren, wereldwijd, een strijd voor andere landbouw. Deze reportage toont de strijd tussen industriële landbouw op mondiaal vlak en familiale landbouw die vooral lokaal en regionaal operereert, en die vele honderden miljoenen mensen opnieuw levenskansen geeft. Tot op de top van het WHO (World Health Organisation) gaan deze familiale boeren om hun belangen te verdedigen.
 

20u15, terug thuis in Antwerpen-Berchem

Een half etmaal na mijn vertrek eindigt deze zeer boeiende dag terug waar het allemaal begon, in Antwerpen-Berchem. Hopelijk hebben jullie evenveel genoten van het verslag als ik van de dag. 


Wervelende groet

Petra De Clerq 

verslag Wervelexcursie 06/07/2018

Zin om ons te helpen? Help ons in onze missie

Heb je zin om je steentje bij te dragen aan onze organisatie? Aarzel niet en word vrijwilliger, elk helpend hand is welkom

Word lidWord vrijwilliger

Blijf op de hoogteSchrijf je in op onze nieuwsbrief

Menu

Menu

Website made by MINSKY