Enkele dagen geleden haalde de FV Margiris, een van de grootste vissersschepen ter wereld, het nieuws. Het schip is verantwoordelijk voor de 100.000 dode vissen die aanspoelden op de kust van Frankrijk. Een technisch probleem lag aan de oorzaak. Wij vroegen Jan van Pintafish wat de impact van zulke schepen is op de visserij en hoe duurzame visserij eruit moet zien.

Hoe vist een schip als Margiris?

De Margiris is een zogenaamde supertrawler. Trawlers zijn schepen die varen met sleepnetten. Het schip laat een net in zee zakken en sleept het dan al varend verder. De Margiris is een schip van 142 meter lengte dat bij de bouw in 1985 opgevat was als een schip voor vuilverbranding en later is omgebouwd tot trawler. 

Het is eigenlijk een drijvende fabriek die de vis in grote hoeveelheden kan opvissen, fileren, verpakken en invriezen. Gecombineerd met netten die meer dan een kilometer lang kunnen zijn is het een zeer efficiënte manier om in één keer de halve zee leeg te vissen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Margiris en zijn soortgenoten bijna overal waar ze komen op veel weerstand stuiten. 

Over de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden kunnen we ons ook beter niet te veel vragen stellen. Dat de Margiris onder het MSC-label mag verpakken (u weet wel: duurzame visserij) maakt alles des te schrijnender. Duurzaam (...) maar dan goedkoper...

Daarmee is meteen de zware negatieve impact van dergelijke schepen naar boven gekomen: door de efficiëntie en omvang van zulke schepen roeien ze hele scholen vissen in één keer uit waardoor er geen vis meer over blijft om te reproduceren of voor andere vissers. En dan hebben we het nog niet gehad over de bijvangst die inherent aan deze manier van vissen verbonden is.

De dood teruggevonden vissoorten zijn heek en wijting. In mijn kalender zijn deze vissen buiten seizoen, maar ze zouden mogelijk wel MSC gecertificeerd kunnen worden. Beide soorten leven in de buurt van de zeebodem waarbij wijting rond de 100m diep zwemt en heek zelfs tot 300m en dieper terug te vinden is. Met een net van meer dan een kilometer lengte mag dat natuurlijk geen probleem zijn.  En zelfs als de netten de zeebodem niet rechtstreeks zouden beroeren kan het niet anders dan dat de schokgolven van een net van deze omvang, een immense impact hebben op de zeebodem.

Vis bewust weggegooid?

De Sea Shepherd die de ramp kenbaar heeft gemaakt beweert ook dat de Margiris de vis bewust weggegooid zou hebben. Dat is een praktijk die uiteraard verboden is, maar dat wil niet zeggen dat het niet kan gebeuren. 

Als er een andere vissoort is die meer op kan brengen dan is het vaak erg verleidelijk om een andere soort te verwerken, zeker bij deze hoeveelheden en dus mogelijke meeropbrengsten. De quota voor de minder begeerde soorten worden dan pas opgewerkt als ze wat beter in de markt liggen of als alle andere quota reeds opgevist zijn. Het systeem van quota bespreken zou ons te ver leiden, maar algemeen kan gesteld worden dat de grote visserijen met veel geld en lobbywerk een disproportioneel groot aandeel van de quota krijgen.

De sociale impact

Naast de impact op de natuur - kort samen te vatten als "te veel fauna gevangen, te veel flora vernietigd" - is er ook de sociale impact. Als alle vis weg is dan kunnen andere vissers er hun brood niet meer mee verdienen. 

De grootste impact hiervan zie je in Afrika en Zuid Amerika waar dit soort schepen vaak licenties krijgen om massale hoeveelheden op te vissen waardoor de lokale vissersdorpen letterlijk niets meer te eten hebben. Dat de opgevangen vis dan vaak gebruikt wordt om kweekvissen in onze contreien te voederen maakt het alleen maar erger. 

Dezelfde impact zie je echter ook dichter bij huis. In landen waar er nog echte visserijgemeenschappen zijn, ondervindt men dagelijks de impact van grote schepen op de lokale visbestanden. Zelfs als grote schepen niet vlak tegen de kust komen vissen is er een impact. In de natuur hangt alles aan elkaar. 

In Denemarken bijvoorbeeld zijn we langs geweest in Thorup Strand. Daar vertelden de vissers over hoe ze in de Skagerrak, het gebied waar de Noordzee over gaat in de Oostzee, een soort stratego spelen met waar ze hun visnetten uit zetten om te vermijden dat grote schepen met alle vis weg zouden zijn. Sabotage is er ook schering en inslag. 

Van onze vissers in Engeland krijgen we gelijkaardige verhalen over grote en efficiënte schepen die niet alleen met alle vis weg zijn, maar vaak ook de kleine vissers hinderen en/of saboteren. 

Dat onze noorderburen (de Nederlanders) vaak de eigenaars zijn van deze grote schepen zal niemand echt verbazen. Om ook wat tegenlicht te geven: onlangs hoorde ik iemand zeggen dat veel van de duurzame en kleinschalige vissers waarmee samengewerkt wordt vooral kleinschalig zijn omdat ze geen grotere boot kunnen betalen. Het is, zeker in economisch moeilijke tijden, niet eenvoudig om aan de lokroep van meer en efficiënter te kunnen weerstaan.

Ook de Belgische vissers ondervinden de impact van deze grootschalige visserij. Onze vissers zitten ook in de Golf van Biskaje of in de Skagerrak te vissen en daar ondervinden ze dezelfde problemen als de lokale vissers: de visbestanden verdwijnen en krijgen niet de kans om opnieuw aan te groeien.

De weg naar duurzaamheid

Onze Belgische vissers zijn niet perfect. Ook zij werken (bijna uitsluitend) met trawlers en de sleepnetten die gebruikt worden hebben vaak ook een impact op de zeebodem. Er is echter nog steeds een groot verschil tussen de netten van een schip van 20 meter en een schip van bijna 150 meter. 

Niet alleen is hun impact op de bodem kleiner, ze kunnen ook niet op dezelfde wijze een heel gebied in één trek leegvissen. Bovendien hebben ze vaak inspanningen gedaan om duurzamer te gaan vissen zoals het werken met planken die de netten in het water wat hoger optillen of nieuwere en efficiëntere motoren. 

Daarnaast hebben we ook vaak bot van de N93 Aalscholver in het aanbod. Als je oudere en meer recente foto's van de N93 vergelijkt dan zie je dat de 'bomen' voor de boomkorvisserij verdwenen zijn omdat er beslist is om duurzame vangsttechnieken toe te gaan passen.

Samenwerkingen

Naast onze steun voor Belgische vissers werken we als Pintafish ook graag samen met buitenlandse kleinschalige vissers. Zo hebben we de harder van Job Bout uit Tholen. Het schip dat ze gebruiken is groter dan 12m, maar de sloep waarmee ze vissen is dat niet. Omdat ze met staande wand vissen kunnen ze de netten rustig uit hangen en hebben ze tijdens het vissen voldoende aan een kleine buitenboordmotor. 

Het schip heeft vooral een bijdrage in het gekoelde transport van de vis. Overigens werken we al zo lang samen met Job dat het ondertussen eigenlijk vaker zijn zoon Sjaak is die in staat voor het vissen. Miranda, de vrouw van Job, zorgt overigens voor de Zeeuwse vissoep, het vispannetje en de vis-loempia's.

Ook onze samenwerking met Caroline Bennett van visserijcoöperatie Sole of Discretion is iets waar we trots op zijn. We hebben elkaar leren kennen via Slow Food/Slow Fish en het is in de samenwerking dat we elkaar versterken. 

De vis uit UK wordt uitsluitend gevangen door bootjes van minder dan 12 meter. Het gaat steeds om dagvisserij en ze gebruiken enkel duurzame vangstmethoden. De netten die ze gebruiken hebben grotere mazen, de schepen hebben kleinere motoren en ze hebben niet de mogelijkheid om grote hoeveelheden vis in één keer op te vissen of te transporteren. 

Dat is ook één van de uitdagingen in de samenwerking: om aan 30kg gefileerde vis van één soort te geraken worden vaak de vangsten van 6 of meer schepen gecombineerd. Dat het gaat om dagvisserij zorgt er ook voor dat de vis zo vers mogelijk is. De vissers kunnen niet ver uitvaren en zijn dan ook snel terug thuis met hun nieuwe vangst. Een schip dat een week weg is zal niet alleen op de laatste dag aan het vissen zijn. Bovendien is er ook een sociaal voordeel aangezien de visser elke avond terug thuis kan zijn.

Wilde zalm

Onze wilde Alaska zalm komt misschien wel van ver, maar de vis is duurzaam gevangen. De ganse vloot in Alaska wordt zwaar gecontroleerd, niet alleen op vangsttechnieken, maar ook op de tijdstippen waarop er gevist kan worden en de hoeveelheden die ze aanlanden. Bovendien gaat het om wilde vis en moet er niet aan de andere kant van de wereld vis gevangen worden om lokaal een kweekzalm te kunnen voederen.

Binnenkort hebben we trouwens ook vendace (kleine marene) gevangen door traditionele vissers op Finse binnenmeren. Van supertrawlers heb je daar geen last...

Visserij is een aparte sector waar lokaal niet altijd lokaal is en duurzaam niet altijd duurzaam. Kijk dus verder dan de labels en steun vissers die echt duurzaam willen werken.
Ook voor andere sectoren is dat een goede raad...

Doe je mee?

Eet jij ook liever duurzaam? Het kan via Voedselteams.
Spread the Lof!

Plaats een proefbestelling via Voedselteams